dr inż. Piotr Szajner
Zakład Badań Rynkowych
IERiGŻ-PIB
Rynek lodów w Polsce charakteryzuje się stałą i dość wysoką dynamiką rozwoju. Po integracji z UE zwiększyła się produkcja i obroty handlu zagranicznego. Branża lodowa wykazuje silnie skoncentrowaną strukturę podmiotową. Sytuacja ekonomiczno-finansowa jest dobra, a przedsiębiorstwa wykazują dużą aktywność inwestycyjną, czego efektem jest postępująca modernizacja zakładów. Popyt na lody na rynku wewnętrznym jest nienasycony, gdyż spożycie jest mniejsze niż w krajach Europy Zachodniej. Rynek lodów w Polsce charakteryzuje się dużą sezonowością, gdyż wzrost produkcji i konsumpcji występuje w okresie letnim.
Produkcja lodów (PKD 10.52) w Polsce jest działem wtórnego przetwórstwa żywności, gdyż w procesie produkcyjnym są wykorzystywane produkty wytwarzane w innych branżach przemysłu spożywczego. Komponentami surowcowymi są produkty sektora mleczarskiego (mleko i serwatka w proszku, śmietana, masło), cukrowniczego oraz przetwórstwa owoców. W konsekwencji udział cen produktów rolnych w cenie lodów jest niewielki. Po integracji z UE branża lodowa charakteryzowała się wysoką dynamiką rozwoju, a wskazuje na to wzrost produkcji, obrotów handlu zagranicznego, popytu na rynku krajowym oraz dobra sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw. W omawianym okresie zakłady produkcyjne kontynuowały procesy restrukturyzacji i modernizacji.
Według niepublikowanych danych GUS w latach 2005-2016 produkcja lodów w Polsce zwiększyła się o 37% do 2,9 mln hl, a wartość przychodów ze sprzedaży zwiększyła się dwukrotnie do 1526 mln zł. Dane te nie obejmują produkcji w najmniejszych firmach, w tym w zakładach rzemieślniczych (np. cukiernie). Cechą polskiego rynku lodów jest wyraźna sezonowość produkcji i konsumpcji. W okresie letnim znacząco wzrasta konsumpcja lodów i wówczas produkcję uruchamiają liczne małe zakłady cukiernicze. Według szacunków wartość detalicznego rynku lodów w 2016 r. zwiększyła się o 2,3% do 1,8 mld zł. Według danych Euromonitor International największy udział w rynku mają lody mleczne impulsowe (1,1 mld zł) i familijne (0,6 mld zł). Udział lodów sorbetowych impulsowych i familijnych jest mniejszy i wynosi łącznie ok. 0,1 mld zł.
W 2016 r. na skalę przemysłową lody produkowało 19 przedsiębiorstw zatrudniających, tj. o 7 mniej niż przed akcesją do UE. Na polskim rynku funkcjonuje 5 dużych firm[1], których udział w przychodach ze sprzedaży branży wynosi ok. 80%. W branży działa 5 średnich firm[2], które generuję 10% jej przychodów ze sprzedaży. Ponadto na rynku działa duża liczba małych i bardzo małych firm. Wzrost koncentracji produkcji odzwierciedla rosnąca produkcja na firmę, która w latach 2005-2016 zwiększyła się dwukrotnie do 152 tys. hl. Procesowi koncentracji produkcji w dużych i średnich przedsiębiorstwach przemysłowych towarzyszył wzrost zatrudnienia o 19% do 4,3 tys. pełnych etatów. Wydajność pracy mierzona produkcją na zatrudnionego zwiększyła się o 672 hl/zatrudnionego. W wyniku rosnącej produkcji i spadku zatrudnienia odnotowano wzrost wydajność pracy, która mierzona poziomem produkcji na zatrudnionego podwoiła się do 1015 hl. Poziom koncentracji polskiej branży lodowej jest znacznie mniejszy niż w Niemczech, gdzie w 2015 r. 14 przedsiębiorstw obejmujących 35 zakładów wytworzyło 5,5 mln hl lodów[3]. Przeciętna produkcja na zakład wyniosła 393 tys. hl i była ponad dwukrotnie większa niż w Polsce.
[1] Duże firmy to przedsiębiorstwa zatrudniające 250 i więcej pracowników.
[2] Średnie firmy to przedsiębiorstwa zatrudniające 50-249 pracowników.
[3] Statistisches Jahrbuch über Ernährung, Landwirtschaft und Forsten, 2016, s. 277-293.
