Dr inż. Lech Maryniak
Produkcja napojów bezalkoholowych w Afryce Zachodniej
Część 1 – Charakterystyka produkcji butelkowanych wód stołowych i mineralnych
tekst pochodzi z wydania AGROindustry 3/2019
Afryka Zachodnia to jeden z najbardziej zaludnionych regionów Afryki. Szczególnie duża populacja ludności zamieszkuje Federalną Republikę Nigerii, nazywaną dalej w artykule Nigerią. W obecnej chwili liczba ludności Nigerii przekracza 200 milionów obywateli z rocznym przyrostem naturalnym dochodzącym do 2.5%. Średnia wieku ludności Nigerii nieznacznie przekracza 22 lata [10]. Ze względu na zasobność kraju w surowce energetyczne, ich wydobycie i sprzedaż Nigeria zajmuje pierwszą pozycję pod względem PKB w Afryce. W przyszłości w tworzącej się Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu [1] – Africa Continental Free Trade Area (AfCFTA) Nigeria może odegrać kluczową rolę.
Celem artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi produkcji napojów bezalkoholowych w tym produkcji wód mineralnych oraz stołowych w Nigerii. Dodatkowo i ze względu na podjęcie pracy autora w tym regionie w sektorze produkcji napojów bezalkoholowych zostanie przybliżona technologa produkcji tych dóbr konsumpcyjnych w szerszym wymiarze. Ponieważ tematyka jest szeroka, artykuł zostanie zaprezentowany w dwóch częściach. W pierwszej części zostanie przedstawiona tematyka hydrogeologii oraz technologii uzdatniania wódy wraz z opisem produkcji butelkowanych wód stołowych i mineralnych. W drugiej części autor przedstawi technologie produkcji napojów bezalkoholowych, stosowane w Nigerii.
Woda jako główny składnik produkcji napojów bezalkoholowych
Woda jest głównym surowcem produkcji napojów bezalkoholowych a po jej uzdatnieniu, także głównym ich składnikiem. W przypadku napojów bezalkoholowych stanowi ponad 90, a w przypadku wód stołowych i mineralnych do 100% ich wagi.
W pierwszej części artykułu autor pragnie przedstawić chrakterystykę produkcji wód stołowych oraz mineralnych na przykładzie Nigerii, kraju o największej populacji ludności w Afryce oraz jednym z największych przyrostów populacji ludności na świecie.
Dzięki położeniu kraju w strefie tropikalnej o dużej intensywności opadów atmosferycznych oraz odpowiednim warunkom hydrogeologicznym posiada Nigeria duże zasoby wód słodkich, choć są one nierównomiernie rozmieszczone. Do celów produkcyjnych albo komunalnych używa się tu dwóch źrodeł wody surowej, którymi są odwierty studzienne oraz wody powierzchniowe.
Rys. 1 przedstawia charakterystykę hydrogeologiczną regionów Nigerii. Warto w tym miejscu rownież nadmienić iż:
• W centralnej oraz poludniowej części (rejony wybrzeża Oceanu Atlantyckiego ) Nigerii występuje duża ilość opadów od 3000 mm/rok, [9], ryzyko zagrożenia suszą jest niskie;
• W północnej części Nigerii (okolice miast Kano czy Maiduguri) obszar ten charakteryzuje się krótką porą deszczowąod czerwca do września, z opadami średniorocznymi nie przekraczającymi 580 mm/rok [9], zagrożenia suszą jest umiarkowane;
• W regionach zaznaczonych kolorami żółtym i zielonym występuja skały osadowe, gdzie jest duże prawdopodobienstwo otrzymania wysokowydajnych odwiertów studziennych;
• W regionach oznaczonych kolorem pomarańczowym występują granitowe formacje skalne, w związku z powyższym nie zaleca się wykonywania studni głębinowych, należy korzystać jedynie z ujęć powierzchniowych.
Rys 1. Przekrój hydrogeologiczny Nigerii. Opracowanie własne, wykonany na podstawie [2].
Charakterystyka produktów
Nigeria może być dobrym przykładem wprowadzania standaryzacji oraz kontroli produkcji spożywczej w Afryce Zachodniej. Żeby zaistnieć na rynku produktów spożywczych należy uzyskać pozwolenia od miejscowej instytucji, która nazywa się Narodowa Agencja do spraw Żywności i Leków – NAFDAC National Agency for Food and Drug Administration and Control. Według NAFDAC [8] nie ma ścisłego podziału na rodzaj butelkowanych wód ani w zależności od zawartości składników mineralnych w niej rozpuszczonych, ani w zależności od innych uwarunkowań charakterystycznych dla produkcji polskich czy europejskich. Instytucja ta określa jedynie ujęcie takiej wody które powinno być: bądź ujęciem z odwiertu studziennego o głębokości minimalnej od 100 ft -150 ft, bądź zgodą na korzystanie z ujęć wodociągowych, będących w posiadaniu lokalnych władz, lub własnych ujęć powierzchniowych nadzorowanych przez lokalne władze.
Zdecydowanie lepiej jest korzystać z ujęć podziemnych, które w dużym stopniu gwarantują czystość takiej wody podlegając wstępnej filtracji wody przez warstwy ziemi. Jeśli tylko warunki geologiczne pozwalają, częstym zjawiskiem jest budowa ujęcia studziennego w okolicach rzek bądź zbiorników wodnych. Pomimo infiltracji takiej wody powierzchniowej część zanieczyszczeń jest zatrzymywana w warstwach ziemi. Zdjęcie 1 przedstawia ujęcie wody studziennej o głębokości 25m, usytuowane nad brzegiem rzeki Kano w okolicach miasta Kano.
Zdjęcie 1. Ujęcie studzienne na brzegu rzeki Kano. Ze względu na stany powodziowe w czasie pory deszczowej aparaturę pomiarową oraz panel dystrybucyjny wody umieszczono na platformie betonowej, podpartej na palach o wysokości 4m od poziomu ziemi. Zdjęcie wykonane przez autora.
Celem podwyższania i utrzymania właściwych standardów higienicznych w przemyśle spożywczym w Nigerii NAFDAC dużo miejsca poświęca uwarunkowaniom higienicznym produkcji spożywczej dotyczącym sprzętu do uzdatniana wody oraz jej butelkowania, jak również otoczniu oraz lokalizacji takiego sprzętu produkcyjnego. Takie uwarunkowania koncentrują się praktycznie na zapewnianiu powszechnie znanych w przemyśle rozlewniczym dobrych praktyk wytwarzania – GMP (Good Manufacturing Practices), również niezbędnych dobrych praktyk higienicznych GHP (Good Hygiene Practices ). Dodatkowo, aby rozpocząć produkcję należy wykonać analizy wody butelkowanej przez Nigeryjski Narodowy Instytut Analiz – IPAN Institute of Public Analyst of Nigeria. Posiadanie takich analiz jest podstawą uzyskania pozwolenia na rozlew tych wód przez NAFDAC.
NAFDAC nie wprowadził definicji dotyczących poszczególnych rodzajów wód butelkowych. Lokalnie producenci sami zaproponowali i wprowadzili własne standaryzacje oraz nazwy poszczególnych rodzajów wód butelkowanych. Rynek konsumencki taką inicjatywę zaakceptował.
W praktyce na półce sklepowej można spotkać trzy rodzaje wód butelkowanych:
1. Wody pitne ( drinking water), lub często nazywane przez korporacje wody pitne premium albo stołowe wody premium (premium drinking water, premium table water). Pochodzą one z różnych źródeł. Wody te muszą być poddane procesom uzdatniania zapewniającym konsumentom bezpieczeństwo zdrowotne. Procesami wykorzystywanymi w procesie ich uzdatniania są: procesy wstępnego uzdatniania, redukcja zanieczyszczeń mikrobiologicznych przez wstępne chlorowanie ale i też strącania osadu wraz z jego sedymentacją. Tak uzyskana woda jest poddawana filtracji końcowej na złożu piaskowym, dodatkowemu chlorowaniu z przetrzymaniem celem redukcji zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz filtracji na węglu aktywnym. Przed rozlewem, celem dodatkowego uzyskania poprawnych warunków mikrobiologicznych produktu, stosuje się traktowanie tak uzyskanej wody przez zastosowanie ozonowania. Dodatkowo należy nadmienić, że techniki membranowe oczyszczania wody zaczynają być również popularne w Nigerii. Takie rozwiązanie, choć zapewnia dużą elestyczność w przetwarzaniu różnych źródel wody surowej na wodę uzdatnioną pitną, jest rozwiązaniem kosztownym pod względem inwestycji jak i późniejszej eksploatacji. W rejonach Nigerii o dużym zanieczyszczeniu wód powierzchniowych, które są tam źródłami wody surowej zastosowanie takiej techniki wydaje się być jednak właściwym rozwiązaniem.
2. Naturalne wódy butelkowane, które to wody reprezentują dwie kategorie takie jak:
• naturalne wody mineralne ( natural mineral water), jedna z wód posiada nawet nazwę artezyjska naturalna woda mineralna (artesian natural mineral water)
• naturalne wody źrodlane (spring natural water)
Są to wody wydobywane z pokładów głębinowych, poddane procesowi napowietrzania oraz filtracji na złożu piaskowym. Na końcu są one traktowane przez promieniowanie UV. Bardzo często stosuje się też ozonowanie przed rozlewem produktu do butelek.
3. Pitne wody smakowe (flavored drinking water), są to wody smakowe produkowane z wykorzystaniem produkcyjnym wspomnianej wcześniej wody pitnej lub stołowej oraz dodanych aromatów smakowych, również bardzo często syropu cukrowego czy baz owocowych oraz substancji konserwujących.
Wspomniane wyżej produkty w większości występują w wersji niegazowanej, choć coraz częściej spotykane są ich wersje gazowane. Popularna jest tu „club soda” produkowana ze zwyklej wody uzdatnionej oraz dodanego do niej dwutlenku węgla – CO2.
W tabeli 1 przedstawiono zakresy komponentów mineralnych zawartych w wodach butelkowanych produkowanych w Nigerii, uzyskanych z badań rynkowych autora. Ich mineralizacja jest stosunkowo niska. Należy nadmienić, że można nabyć również wody o wyższych mineralizacjach, są to jednak produkty importowane.
Tabela 1. Zawartość składników mineralnych w butelkowanych wodach produkowanych w Nigerii. Opracowanie własne na podstawie badań własnych.
Charakterystyka produkcji oraz opakowań używanych w Nigerii do produkcji wód butelkowanych
Wody butelkowane w Nigerii są produkowane w praktyce z trzech źródeł wody surowej. Źródła wody surowej użytej do ich produkcji są następujące:
• Wody studzienne, pochodzące z odwiertów hydrogeologicznych ;
• Wody z ujęć powierzchniowych, pochodzące ze zbiorników wody słodkiej takich jak jeziora naturalne, jeziora zaporowe lub wody rzeczne;
• Wody wodociągowe, których źródła pochodzenia są dwojakie, jak wyżej przedstawiono, są one jednak wstępnie uzdatnione.
Przed rozlewem do butelek wody muszą podlegać uzdatnianiu końcowemu celem zapewnienia im odpowiednich warunków fizyko-chemicznych i czystości mikrobiologicznej.
Ze względu na porę deszczową trwającą w Nigerii ponad pół roku zaleca się pobór wody z ujęć powierzchniowych, szczególnie z jezior zaporowych z ich górnych warstw. Woda w zbiornikach zaporowych oraz w rzekach w porze deszczowej może mieć zmętnienie na poziomie 300 jednostek NTU. Zanieczyszczenia mechanicznie oraz nagromadzenie materiał organicznego kumuluje się w okolicach warstw dennych. Ujęcia z powierzchni gdzie nastąpił już wstępny proces sedymenacji może mieć wartość poniżej 100 jednostek NTU. Zdjęcie 2 przedstawia takie ujęcie powierzchniowe na jeziorze zaporowym na Osun River w miejscowości Asejire, koło miasta Ibadan.
Zdjęcie 2. Ujęcie powierzchniowe wody surowej, tak zwane pontonowe, przeznaczonej do produkcji napojów bezalkoholowych jak i wody butelkowanej stołowej w miejscowości Asejire, kolo miasta Ibadan z jeziora zaporowego na rzece Osun. Zdjęcie wykonane przez autora.
W tabeli 2 przedstawiono przykładową analizę wody surowej z odwiertu studziennego o głębokości 120m z okolic Lagos-Ikeja. Natomiast w tabeli 3 przedstawiono zakres analiz wody z czterech odwiertów studziennych wykonanych wzdłuż rzeki Kano. Tak pozyskana woda, której źródła pochodzenia przedstawiono wyżej, musi być uzdatniona do standardu wody pitnej.
Tabela 2. Skrócona analiza wody surowej z odwiertu studziennego o głębokości 120m z okolic Lagos-Ikeja. Opracowanie własne na podstawie badań własnych.
Tabela 3. Skrócona analiza wody surowej z czterech odwiertów studziennych wykonanych wzdłuż rzeki Kano. Odwierty posiadały głębokość od 10m do 12m. Opracowanie własne na podstawie badań własnych.
Rys.2 przedstawia schemat części zakładu produkcyjnego, zajmującego się produkcją wody stołowej butelkowanej. Bardzo często przedstawiona tu technologia produkcji wody jest połączona z produkcją innych napojów, o czym będzie w drugiej części artykułu.
Wracając do technologii produkcji wód butelkowanych w Nigerii ze względu na źródło pochodzenia wody surowej jakim są ujęcia podziemne lub powierzchniowe, na początku musi nastąpić proces uzdatniana wstępnego oraz kolejno inne procesy przedstawione poniżej:
Procesy uzdatniania wstepnego (water pre-treatment.) W tym procesie, który jest początkiem produkcji butelkowanej wody następuje jej ujęcie bądź wydobycie. W większości przypadków tak pozyskana woda surowa jest zanieczyszczona mechanicznie ale również mikrobiologiczne. Na początku zazwyczaj następuje proces wstępny uzdatniania wody (water pre-treatment). Zwykle są to procesy flokulacji oraz koagulacji zanieczyszczeń przez dodanie koagulanowe, na przyklad FeCl3 – chlorku żelaza oraz równoczesnego jej chlorowania przez dodanie NaOCl – podchlorynu sodu, celem znacznego zmniejszenia ładunku mikrobiologicznego. Po procesie koagulacji następuje filtrowanie na filtrze piaskowym. Tak pozyskana woda posiada zazwyczaj standardy wody pitnej, jest jednak wodą surową z dodatkiem chloru. Zdjęcie 3 przedstawia system lamelowy uzdatniania wstępnego wody. Na początku widoczna jest komora mieszania wody surowej ze wspomnianymi wyżej chemikaliami. Następnym urządzeniem jest reaktor lamelowy. Lamele zastosowano celem zwiększenia czasu reakcji chemikaliów z woda surowa. Ostatnim aparatem jest filtr piaskowy, zapewniający usunięcie zanieczyszczeń stałych.
Zdjęcie 3. Lamelowy reaktor uzdatniania wstępnego wody surowej w miejscowości Kano. Zdjęcie wykonane przez autora.
Procesy uzdatniania końcowego (water final treatment) i odgazowania wody. W procesie przygotowania końcowego do rozlewu wódy dominuje proces chlorowania oraz ponownego filtrowania na filtrze piaskowym oraz końcowej filtracji z użyciem węgla aktywnego. W tym przypadku woda ze wspomnianych trzech źródeł jest poddawana temu procesowi. Taka technologia jest tania w utrzymaniu, wiec jest najczęściej stosowana w nigeryjskich zakładach. Na tym etapie uzdatniania wody stosowane są też technologie membranowe, jak powszechnie znana odwrócona osmoza RO (Reverse Osmosis) [6] . Kolejnym procesem, który pozwala zapobiegać zjawisku utleniania składników dodawanych w następnych procesach produkcyjnych, jest odgazowanie wody.
Procesy dodawania komponentów soli mineralnych, aromatów, baz sokowych, CO2. Procesy te polegają na dodawaniu do wody uzdatnionej:
• rozpuszczonych wcześniej komponentów soli mineralnych;
• aromatów lub baz sokowych w celu produkcji smakowych wód mineralnych lub stołowych;
• w przypadku produkcji wersji gazowanej, zostaje dodany dwutlenek węgla CO2.
W zależności od zastosowanej technologii produkcji oraz receptury po wymieszaniu wspomnianych dodatków tak przygotowane produkty są gotowe do rozlewu.
Proces rozlewu w opakowania jednostkowe. Opakowania z tworzyw sztucznych typu PET są zdecydowanie dominujące, zarówno dla kategorii sprzedażowej do spożycia natychmiastowego IC (Immediate Consumption), czyli małych opakowań od 0.25 L do 0.75L jak i spożycia późniejszego FC (Future Consumption), czyli opakowań większych do 1.5L pojemności. Ze względu na brak zasobnego portfela nigeryjskiej klasy pracującej, rynek zaczyna tu zdobywać popularny woreczek z tworzywa, polietylenu o małej gęstości LDPE (Low Density Poly-Ethylene), czyli „pouch”. Średnie ceny butelkowanych wód stołowych o pojemności 0.6L oscylują w okolicy 70-80 Naira, podczas gdy woreczek z woda stołową o pojemnosci 0.5L może kosztować nawet 10 Naira. Zdjęcie 5 przedstawia ofertę wód butelkowanych stołowych na półce przeciętnego sklepu spożywczego w Nigerii w Lagos.
Zdjęcie 4. Chłopiec sprzedający wodę stołowa w ruchu ulicznym w popularnych w Nigerii woreczkach wykonanych z tworzywa LDPE w mieście Kano, na północy Nigerii. Zdjęcie wykonane przez autora.
Zdjęcie 5. Oferta butelkowanych wód stołowych na półce sklepowej przeciętnego sklepu spożywczego w Nigerii w Lagos. Zdjęcie wykonane przez autora.
Wracając do technologii produkcji wody butelkowanej, przemysł rozlewniczy Nigeri jest przemysłem nowoczesnym, bardzo często spotyka się tu monobloki lub ergobloki produkcyjne. Stanowią one jedną całość w której skład wchodzą: urządzenie produkujące butelki – „wydmuchiwarki”, urzadzenie etykietujace –„etykieciarka”, urządzenie rozlewcze – „rozlewaczka” oraz zamykające opakowanie – „zakręcarka lub zamykarka”. Tak wyprodukowane oraz zapakowane produkty są znakowane kodem produkcyjnym wraz z datą przydatności do spożycia.
Proces pakowania zbiorczego: pakowanie w zgrzewki, paletyzacja. Końcową fazą produkcyjną, zachodząca na linii produkcyjnej odpowiedzialnej za rozlew oraz pakowanie wód butelkowanych są procesy pakowania zbiorczego w zgrzewki oraz proces paletyzacji. Bardzo często w obu tych procesach następuje również oznakowanie opakowań zbiorczych w postaci etykiet jakimi są zgrzewka oraz paleta.
Rys. 2 przedstawia schematycznie technologie: procesowe, pakowania oraz pomocnicze zastosowane w standardowym zakładzie produkcji wód butelkowanych w Nigerii.
Rys. 2. schemat technologiczny produkcji butelkowanych wód w przeciętnym zakładzie ich produkcji na terenie Nigerii
Oprócz procesów produkcyjnych oraz pakowania niezbędne jest też dostarczenie mediów produkcyjnych, mediów energetycznych, odebranie i zagospodarowanie odpadów i ścieków poprodukcyjnych. Niezbędną funkcję spełnia tu stacja mycia w obiegu zamkniętym dla urządzeń i instalacji procesowych CIP [5] (Cleaning In Place). Istotnymi zagadnieniami są również procesy kontroli oraz zapewnienia jakości, magazynowania i logistyki. Nowoczesne magazynowanie dopiero zaczyna tam być stosowane. Przedstawione schematycznie technologie produkcji są zilustrowane formą diagramu przepływu surowców i produktów PFD ( Product Flow Diagram), która może być dalej pomocna w budowie szczegółowego schematu technologiczno- pomiarowego typu P&ID (Piping & Instrumentation Diagram) a na końcu konstrukcji ciągu technologicznego.
Warto zapamiętać
Nigeryjski rynek wód butelkowanych rozwija się bardzo szybko, często nie może nadążyć za wzrostem liczby ludności w tym kraju. W związku z dość znacznym zanieczyszczeniem źródeł wód surowych butelkowane wody stanowią bardzo często zdrową alternatywę dostarczania wody pitnej dla populacji tego tropikalnego kraju. Należy dodać że ze względu na szczupły portfel klasy pracującej, zwraca ona szczególną uwagę na cenę oferowanego produktu.
Wody surowe pozyskiwane z odwiertów głębinowych jak i płytszych są ubogie w składniki mineralne. Produkty po uzdatnieniu i zapakowaniu są akceptowalne przez lokalnego konsumenta.
W obecnej chwili jest brak poszanowania środowiska naturalnego w odniesieniu do zużytych opakowań po spożyciu wszelkiego rodzaju napojów, w tym wód butelkowanych. Ze względu na konkurencję cenową duża część producentów wprowadza tak zwany “light weighting” LW opakowań, szczególnie tych z tworzywa PET. Część producentów zaczęła również dodawać azot do niegazowanych produktów po procesie rozlewu a przed procesem zamykania opakowań. Takie podejście daje możliwości jeszcze większego zmniejszania wagi opakowań PET. Jednak jest nadzieja że to niekorzystne zanieczyszczanie środowiska zużytymi opakowaniami zostanie w końcu uregulowane przez władze lokalne w sposób praktyczny i trwały.
Chcąc rozpocząć rozlew butelkowanych wód mineralnych należy otrzymać pozwolenie produkcyjne od lokalnych władz. Lokalne władze zaczęły również wprowadzać standardy produkcyjne obejmujące wody butelkowane jak również nadzór nad ich przestrzeganiem. Takie podejście jest niezbędnym elementem zapewnienia elementarnej jakości na lokalnym rynku sprzedaży wód butelkowanych.
Literatura:
1. AfCFTA, https://www.weforum.org/agenda/2019/05/AfCFTA-africa-continental-free-trade-area-entrepreneur/ z dnia 30 czerwca 2019r.
2. An overview of the geology and hydrogeology of Nigeria, https://www.researchgate.net/publication/265686958_An_overview_of_the_geology_and_hydrogeology_of_Nigeria z dnia 30 czerwca 2019r.
3. Maryniak L., Instalacja CIP dla przemyslu napojów bezalkoholowych, Agro-Industry 2015, nr 4.
4. Maryniak L., Metoda odwróconej osmozy do uzdatniania wódy do produkcji napojów bezalkoholowych, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny (PFiOW) 1996, nr 5.
5. Maryniak L., Mycie i dezynfekcja urządzeń przeznaczonych do produkcji napojów bezalkoholowych, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny (PFiOW) 1997, nr 9.
6. Maryniak L., Produkcja soków, nektarów oraz napojów owocowych w regionie Zatoki Perskiej, Agro-Industry 2014, nr 2.
7. Maryniak L., Rynek wód butelkowanych w Zatoce Perskiej, Agro-Industry 2014, nr 3.
8. NAFDAC Requirement for Water Packaging, https://kasglobal.wordpress.com/2016/01/10/nafdac-requirement-for-water-packaging/ z dnia 30 czerwca 2019r.
9. N.I.Obot, M.A.C.Chendo, S.O.Udo, I.O.Ewona, Evaluation of rainfall trends in Nigeria for 30 years (1978-2007), International Journal of the Physical Sciences vol. 5(14), pp 2217-2222, November 2010.
10. Population of Nigeria, https://www.populationof.net/pl/nigeria/ z dnia 30 czerwca 2019r.
Użyte skróty:
AfCFTA Africa Continental Free Trade Area – Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu
CIP Cleaning In Place- mycie instalacji produkcyjnych w obiegu zamkniętym
CO2 Carbon Dioxide- dwutlenek węgla
odH Pomiar twardosci ogolnej wody, stopnie twardości niemieckiej
FC Future Consumption – spożycie późniejsze
FeCl3 Ferric Chlorite – chlorek zelaza
ft foot – jednostka miary odległosci, stopa, czyli 0,3048 metra
GHP Good Hygiene Practices – Praktyki utrzymania dobrej higieny w zakładzie
GMP Good Manufacturing Practices – Praktyka dobrego wytwarzania w zakładzie
IC Immediate Consumption – spożycie natychmiastowe
IPAN Institute of Public Analists of Nigeria- Nigeryjski Narodowy Instytut Analityków i Analiz
LDPE Low Density PolyEthylene- polietylen o małej gęstości
LW Light Weighting – zmniejszenie wagi opakowań
NAFDAC National Agency for Food and Drug Administration and Control – Narodowa Agencja do spraw Żywnosci i Leków
NAIRA Naira – waluta nigeryjska, w przybliżeniu 1PLN = 100 NAIRA
NaOCl Sodium Hypochlorite – podchloryn sodu
NTU Nephelometric Turbidity Units – nefelometryczne jednostki mętności
PET Polyethylen Terephthalate- popularne tworzywo PET
PFD Product Flow Diagram – przepływ surowca i produktu
pH Miara kwasowości lub zasadowości
P&ID Piping & Instrumentation Diagram- schemat technologiczno- pomiarowy
PKB Produkt Krajowy Brutto (GDP- Gross Domestic Product)
RO Reverse Osmosis – odwrócona osmoza
TDS Total Dissolved Solids – całkowita ilość substancji rozpuszczonych
UV Ultraviolet – promieniowane ultrafioletowe
