Mimo bycia światowym liderem w produkcji jabłek, polscy sadownicy i producenci powinni dążyć do rozwoju sektora. Znawcy rynku niezmiennie podkreślają wagę stałej współpracy całej branży: od sadowników po eksporterów. Jakie są szanse i zagrożenia dla rynku sadowniczego w Polsce i na świecie? Przyjrzeli się temu eksperci Unii Owocowej.
Branża sadownicza stoi przed wieloma wyzwaniami, tym bardziej w obliczu skutków pandemii oraz złych warunków pogodowych wiosną (które szczególnie dotknęły sadowników z zachodniej Europy). Jaki wpływ miał koronawirus na rynek świeżych owoców i warzyw oraz jak poradzić sobie z wieloma skutkami epidemii? Na te i na wiele innych pytań odpowiadali eksperci zaproszeni na wydarzenie World of Fresh Ideas (WOFI).
World of Fresh Ideas
WOFI to dwudniowe spotkanie edukacyjne i networkingowe skierowane dla światowego rynku świeżych owoców i warzyw. Tegoroczne wydarzenie odbyło się w formie online.
W tym roku prelegenci w swoich prezentacjach i dyskusjach poruszali przede wszystkim tematy dotyczące konsekwencji pandemii, problemów w transporcie, ocieplenia klimatu i rosnącej konkurencji ze strony innych owoców. Eksperci World of Fresh Ideas zwracali szczególną uwagę na konieczność produkcji jabłek i gruszek odpornych na gwałtowne zmiany pogodowe i wzrost temperatur. Zwrócono również uwagę na ocieplenie klimatu, sprzyjające pojawianiu się nowych gatunków szkodników żerujących na uprawach, które dotychczas występowały w strefach klimatu podzwrotnikowego i zwrotnikowego (tak jak to ma miejsce np. z kleszczami afrykańskimi, które zaobserwowano w Polsce).
Hot Climate Program
Jabłka stają się coraz mniej odporne na niekorzystne warunki pogodowe. Firmy tworzą programy mające na celu opracowanie hodowli odmian owoców odpornych na te zmiany. Jedno z tych przedsiębiorstw, Plant & Food Research, opracowało program o nazwie „Hot Climate Program” (HCP), a rezultaty przedstawiono na konferencji WOFI. Pierwsza odmiana jabłek, znana jako „HOT84A1”, została udostępniona hodowcom na całym świecie do sadzenia w obszarach o wysokich (i rosnących) temperaturach.
Przyczyną stworzenia programu była tendencja spadkowa konkurencyjności katalońskich jabłek: zmniejszona ilość czerwonego koloru, słaba kondycja skórki i plamy od słońca to najważniejsze przyczyny tego stanu rzeczy.
Kolejnym zagrożeniem dla sektora sadowniczego jest brak kontenerów chłodniczych. Eksporterzy zwracają uwagę na dużą ilość produktów i brak sprzętu do jego załadowania. Globalny łańcuch dostaw żywności i dóbr konsumpcyjnych został poważnie zakłócony po pandemii. Konsumenci byli sfrustrowani brakiem dostępności produktów, do których przywykli.
W trudnej sytuacji znajdują się również polscy eksporterzy, wysyłający żywność m. in. do Egiptu. Maleje dostępność kontenerów chłodniczych, więc wysyłany jest mniejszy wolumen.
Malejąca konsumpcja jabłek
Członkowie branży sadowniczej muszą zmierzyć się z malejąca konsumpcją jabłek. Na świecie dane te są wzrostowe (statystyki FAOSTAT), jednak w różnych mikroregionach są znaczne różnice w trendach i poziomach konsumpcji. W Europie większość państw szczyt w tym zakresie ma już za sobą. W wielu krajach, w których maleje konsumpcja jabłek, sprzedaż innych owoców pozostaje na takim samym poziomie lub zwiększa się. Branża sadownicza doświadcza rosnącej konkurencji ze względu na większą podaż innych owoców, m.in. owoców miękkich oraz egzotycznych, takich jak mango, kiwi, banany czy pomarańcze. Mimo, że sektor ten nadal cieszy się dostępem do dużej powierzchni półek w supermarketach, jest jednocześnie poddawany coraz większej presji ze strony konkurencji produktów o wyższej wartości.
Uczestnicy konferencji WOFI wskazywali, że spadek konsumpcji jabłek może być spowodowany wielością odmian (preferencje jabłek różnią się w zależności od kraju) a także wzrastającą ceną tych owoców.
Zrównoważona produkcja
Eksperci wydarzenia World od Fresh Ideas prowadzili również dyskusję na temat zrównoważonego rozwoju sektora sadowniczego. Zwracano w niej szczególną uwagę na potrzebę zmniejszenia użycia środków ochrony roślin. Zwłaszcza prelegenci z bardziej zaawansowanych technologicznie krajów zauważali konieczność większej robotyzacji i automatyzacji.
Strategia Europejskiego Zielonego Ładu jest szansą na wzrost znaczenia produkcji zrównoważonej. Sadownictwo zrównoważone jest bardzo zbliżone w swoich założeniach do zasad integrowanej produkcji, które znamy i wdrażamy w polskim sadownictwie od ponad 20 lat. Podstawową różnicą jest to, że obok troski o bezpieczną produkcję i poszanowania środowiska naturalnego, w produkcji zrównoważonej zwracamy uwagę na godne wynagrodzenie dla sadownika i akceptację społeczną dla jego działań. Bez uczciwego wynagrodzenia za wykonaną pracę, producent owoców nie będzie w stanie właściwie troszczyć się o glebę, wodę czy owady pożyteczne. Zielony Ład i nowa Wspólna Polityka Rolna dają realną szansę na wsparcie dla sadowników w tej zielonej transformacji. Zagrożeniem jest zbyt restrykcyjne podejście do zielonych zmian na poziomie administracji unijnej i krajowej. Produkcja owoców to wieloletni proces i nie da się przestawić produkcji na bardziej zrównoważoną w ciągu jednego roku. Nawet najlepsze innowacje biologiczne czy rolnictwo cyfrowe wymagają lat badań, które potwierdzą przydatność nowych technologii w sadownictwie. Bez zrozumienia przed administrację publiczną złożoności procesu zmiany, jest ryzyko, że część gospodarstw będzie w najbliższych latach rezygnowała z produkcji owoców. W konsekwencji, Unia Europejska musiała by zwiększyć import kosztem lokalnej produkcji
dr inż. Mirosław Korzeniowski, prezes zarządu Stowarzyszenia AGROEKOTON
Core team
Ze względu na wielość zagrożeń wzrasta waga współpracy wszelkich podmiotów biorących udział w tym sektorze. Szansą na zniwelowanie kryzysów są inicjatywy, takie jak niedawno powstały CORE TEAM. Jest to forum współpracy liderów i ekspertów organizacji branżowych, doradztwa i nauki. Działania CORE TEAM są skierowane na dwie główne grupy owoców – jabłek i jagód. Jest to wyjątkowe przedsięwzięcie, które pozwala połączyć siły świata producentów i naukowców, aby osiągnąć wspólny cel – rozwinięcie sektora sadowniczego w Polsce. Inicjatywa ta umożliwia dostęp do rzetelnych i wiarygodnych informacji, dotyczących polityki odbiorców oraz możliwości i ograniczeń w branży. Pozwala również sadownikom na poznanie nowych technologii, niezbędnych do prosperowania ich sadów oraz technik, które pozwolą na obfitsze zbiory.
Sektorowi ogrodniczemu od lat potrzebna jest głębsza refleksja nad obecną sytuacją i przyszłością. Bycie europejskim lub światowym liderem w ilości produkowanych ton czy hektarów upraw wielu gatunków owoców i warzyw nie może dawać satysfakcji, jeśli nie przekłada się na efekty ekonomiczne. Dobrze zatem, że liderzy wielu organizacji zrzeszających producentów, ale też przetwórców, wspólnie z ekspertami i przedstawicielami nauki rozmawiają o przyszłości. Dobra atmosfera tych spotkań, zgoda co do kluczowych kierunków strategicznych i sposobów ich realizacji, daje nadzieję na wypracowanie właściwych rozwiązań, a później wdrażanie ich do praktyki
dr Witold Boguta, prezes Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw
