Znak towarowy przekazuje konsumentom informacje o źródle pochodzenia towaru/usługi, jest swego rodzaju łącznikiem pomiędzy odbiorcą a firmą wprowadzającą dane towary i usługi na rynek, wskazuje producenta tych towarów i usług. Rejestracja znaku w Urzędzie Patentowym RP pozwala przedsiębiorcom chronić swoje prawa, a charakterystyczny znak ® przy takim oznaczeniu jest sygnałem dla odbiorców, iż znak został zastrzeżony, a producent nabywanych towarów lub usług ma do niego prawo. Czy jednak widząc znak towarowy zastanawiamy się kto tak naprawdę posiada prawo wyłączne jego używania?
W branży spożywczej często spotykamy oznaczenia słowne. Jednak to oznaczenia słowno-graficzne, umieszczone na etykiecie produktu spożywczego najbardziej przykuwają uwagę odbiorców. Stąd obok znaków słownych bardzo często rejestrowane są znaki z charakterystyczną grafiką. Takie oznaczenia w postaci logo są najczęściej zamawiane w agencjach reklamowych lub u grafików, którzy je tworzą.
https://euipo.europa.eu/eSearch/
Zgłaszający rzadko są twórcami znaku, częściej logo nabywane jest w pracowniach graficznych czy kupowane od dostawców tj. repozytoria plików (np. shutterstock). Taki zakup nie jest jednak jednoznaczny z nabyciem majątkowych praw autorskich do formy przedstawieniowej znaku.
https://euipo.europa.eu/eSearch/
Zdarza się, że rejestracja znaku towarowego następuje z naruszeniem praw autorskich twórcy znaku towarowego, np. projektanta graficznego, który zaprojektował logo. Dzieje się tak, gdy rejestracji nie poprzedza przeniesienie autorskich praw majątkowych. Każdy znak towarowy (słowo lub logo) może stanowić utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[1], natomiast to czy zgłoszony znak towarowy stanowi utwór, a zgłaszający jest podmiotem uprawnionym do formy przedstawieniowej znaku, nie jest badane z urzędu.
Ustawa definiuje utwór jako „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (art. 1). Przedmiotem prawa autorskiego jest zatem rezultat działania, które choćby w niewielkim stopniu różni się od innych rezultatów tożsamego działania, a co za tym idzie – jest nowe[2]. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, utwór to „własna indywidualna twórczość”[3].
Jaki znak towarowy może spełniać jednocześnie przesłanki bycia utworem? Taki, który będzie subiektywnie nowy dla twórcy[4]. Może to być znak słowny, słowno-graficzny, jak również każdy niekonwencjonalny.
Zgłoszenie znaku towarowego, będącego jednocześnie utworem innego twórcy, np. wykonanego przez projektanta graficznego na zlecenie, bez przeniesienia praw do tej grafiki, powoduje kolizje praw. Przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywa się prawo wyłącznego używania znaku w sposób zarobkowy lub zawodowy. Zgodnie z prawem autorskim, twórcy utworu przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Zgodnie z ustawą Prawo własności przemysłowej[5] „nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy, którego używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich” (art. 1321 ust. 1 pkt 1). Konsekwentnie, zgłoszenie znaku towarowego może naruszać prawa twórcy utworu, jakim jest znak.
Każdy podmiot, którego prawa osobiste lub majątkowe (w tym prawa autorskie) zostałyby naruszone poprzez rejestrację znaku towarowego, ma prawo wnieść sprzeciw wobec zgłoszenia znaku.
W sytuacji, gdy znak towarowy będący przedmiotem zgłoszenia został nabyty u projektanta graficznego, a więc zgłaszający nie jest autorem jego formy przedstawieniowej, przed zgłoszeniem znaku do ochrony należy zadbać o uregulowanie sytuacji prawno-autorskiej poprzez przeniesienie autorskich praw majątkowych do znaku. Można to zrobić w formie umowy o przeniesienie praw lub umowy licencyjnej. Forma takiej umowy powinna być pisemna.
Nabycie autorskich praw majątkowych przez zgłaszającego nie stanowi przeniesienia autorskich praw osobistych, które zawsze będą przysługiwały twórcy.
Najlepszym i skutecznym zabezpieczeniem przed odmową udzielenia prawa ochronnego w konsekwencji sprzeciwu opartego na naruszeniu praw autorskich, będzie przedłożenie umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych.
Autorka tekstu:
[1] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1191);
[2] System Prawa Prywatnego: Prawo autorskie, J. Barta (red.), Warszawa: C.H. Beck 2003, str. 8;
[3] Zob. wyrok TSUE z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie C-5/08;
[4] A. Markiewicz, Zabawy z prawem autorskim, Warszawa: Wolters Kluwer S.A. 2015, str. 18;
[5] Ustawa Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. (Dz. U. z 2017 r., poz. 776)
